Tenkis Davası Nedir?

Tenkis kelimesinin sözlük anlamı azaltma, eksiltmedir.

Anayasa ve kanunlarca tanınmış bir hak ve mülkiyet hakkının bir gereği olarak kişilerin malvarlığı üzerinde serbestçe tasarruf hakkı vardır. Ancak mirasbırakan kişinin, tasarruf hakkının miras hukuki çerçevesinde bir sınırı bulunmaktadır. Bu sınır saklı pay sahibi mirasçıların haklarıdır. Miras bırakan, tasarruf hakkını aşarak saklı pay sahibi mirasçıların miras haklarına tecavüz edemez. Yasal durum böyle iken, mirasbırakanın tasarrufları ile saklı pay sahibi mirasçıların hakları zarar uğramış olabilir. Böyle bir durumda, tenkis davası ile tasarrufun yasal sınırlar içine çekilmesi, yani saklı payların temininin sağlanması mümkündür.

TMK. md.560 gereği tenkis davası ile; saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini talep edebilirler.

Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tabi olur.

Saklı Pay Sahibi Mirasçılar Kimlerdir?

Miras hukuku kavramlarına ilişkin yazımızda saklı pay oranları ile birlikte detaylıca açıklandığı üzere saklı pay sahibi mirasçılar;

• Mirasbırakanın altsoyu (çocukları, evlatlıkları, torunları ve torunlarının çocukları)
• Mirasbırakanın anne ve babası,
• Mirasbırakanın sağ eşi.

10.05.2007 tarihli kanun değişikliği ile kardeşlerin saklı pay sahibi mirasçılığı kanundan çıkarılmıştır. Mirasbırakanının 10.05.2007 tarihinden önce vefat ettiği durumlarda, tenkis davasında kardeşlerin de saklı pay sahibi mirasçı oldukları değerlendirilerek hesaplama yapılacaktır. Bu nedenle kardeşin saklı pay sahibi mirasçı olup olamayacağı, murisin ölüm tarihine göre belirlenecektir.

Tenkis Nasıl Yapılır?

Kanun gereği, murisin isteğinin başka türlü olduğu anlaşılmıyorsa, mirasçı atanması ya da başka türlü bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında orantılı olarak yapılır.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 17.06.2003 tarih 2003/5672 E. 2003/8996 K. sayılı kararında da vurgulandığı üzere; tenkis davasında murisin terekesi belirlenmelidir. Tenkis davalarında tereke mevcudunun resen araştırılması zorunludur.

Tereke Hesabı Nasıl Yapılır?

Tereke, ölen kişiden kalanı ifade eder. Hukuki anlamda tereke hesaplanırken, ölen kişiden kalan tüm alacak, hak ve borçlar bir arada değerlendirilir. Hesaplanması teknik bir konu olmakla birlikte, şeklen basitçe bir bilanço niteliğinde olduğu söylenebilir. Mirasbırakanın ölüm anındaki aktif ve pasifleri tespit edilir, akabinde aktifinden pasifi çıkarıldığında kalan kısım murisin terekesidir. Nelerin tereke pasifi, nelerin tereke aktifi olduğu kanunda belirtilmiştir.

Terekenin tespiti ardından, saklı pay oranları doğrultusunda saklı pay sahibi mirasçıların hakkı ve tenkisi talep edilen kazandırma birlikte değerlendirilerek davada sonuca gidilecektir.

Tenkis Davasını Kimler Açabilir?

Tenkis davasını açabilecek kişiler saklı pay sahibi mirasçılarıdır. Bu kişiler yazımızda belirtildiği üzere murisin altsoyu, anne babası ve eşidir. Her saklı pay sahibi mirasçı, ihlal edilen payı için bağımsız olarak dava açma hakkına sahiptir. Burada bir zorunlu dava arkadaşlığında bahsedilemez. Saklı pay sahibi mirasçılardan yalnızca birinin açacağı davadan, dava açmayan diğer saklı pay sahibi mirasçılar faydalanamaz. Saklı payı ihlal edilen mirasçılar ayrı ayrı dava açabileceği gibi birlikte de bu davayı açabilirler. Davayı birlikte açmalarının usul ekonomi gereği tarafların yararına olacağı tartışmasızdır.

Tenkis davasını açmaya saklı pay sahibi mirasçılar dışında; saklı pay sahibi mirasçılarının alacaklıları ve iflas masası da yetkilidir. Ancak bu kişileri saklı pay sahibi mirasçılardan tamamen bağımsız olarak düşünmemek gerekir. Saklı pay sahibi mirasçının alacaklıları ve iflas masası, kanundan doğan bir yetki ile adeta saklı pay sahibi alacaklının yerine geçerek onun adına bu davayı açabilirler. Ancak bunun için de TMK 562/2 de aciz belgesi bulunması ve ihtar şartı getirilmiştir.

Tenkis Davasında Husumet Kime Yöneltilir?

Tenkis davası kime karşı açılır? Dava, kendisine karşı tenkise tabi tasarruf yapılan kişiye karşı açılır. Taşınmaz devrinde taşınmazı devralan kişiye; para, altın, mücevher vb. bunları alan kişiye bu dava açılmalıdır. Bu kişiler yasal mirasçılar olabileceği gibi yasal mirasçıların dışında bağımsız bir üçüncü kişi de olabilir. Lehine kazandırma yapılan kişi tenkis davasının davalısı olacaktır.

Kimi durumlardan bir istisna olarak lehine kazandırma yağılan kişi dışında başka kişiler de davalı olabilir. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu 13.1.1975 tarih 1974/7 E. 1975/1 K. sayılı kararında; tenkise tabi malı sırf tenkis davasının sonuçlarından kurtulabilmek adına kötü niyetle veya muvazaalı veya inançlı bir temlikle devralan üçüncü kişilere karşı da tenkis davasının açılabileceğine hükmedilmiştir. Ancak üçüncü kişinin bu malı, tenkis yükümlüsünün amacını bilerek devralmış olması yani kötüniyetli olması gerekmektedir. Malı iyiniyetle devralan üçüncü kişinin bu davadan sorumlu tutulması mümkün değildir.

Tenkis Davası Ne Zaman Açılır?

Kural olarak tenkis davasında hak düşürücü süre, mirasçıların saklı paylarının ihlal edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl, herhalde vasiyetin açılma tarihinden itibaren 10 yıldır. Bu sürelerin geçmesi ile saklı pay sahibi mirasçıların ya da kanunda belirtilen diğer kişilerin dava açma hakkı düşer. Genel kural bu şekilde olmasına karşın, bu konuda iki istisnai hüküm getirilmiştir:

• TMK m. 571/2: Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, 1. fıkrada belirtilen 1 ve 10 yıllık süreler iptal kararının kesinleşmesinin ardından başlayacaktır.
• TMK m. 571/3: Tenkis iddiasının defi yoluyla her zaman ileri sürülebileceği düzenlenmiştir. Tenkis talep etme hakkı olan davacı, 1 ve 10 yıllık süreleri kaçırmış olsa bile, kendine karşı açılan bir davada tenkis iddiasını defi yoluyla öne sürebilir. Kişi bu hakkında feragat etmemiş ise, tenkis iddiasını defi yoluyla her zaman ileri sürebilir.

Tenkis Davası Nerede Açılır?

Tenkis davasında yetkili ve görevli mahkeme, mirasbırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesidir. Murisin son yerleşim yeri Yozgat ise; tenkis davasında yetkili mahkeme Yozgat Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Tenkis davasında yetki kamu düzeninden olup, yetki hususu Hakim tarafından resen dikkate alınır.