Boşanma Davası Nerede Açılır?

Görevli Mahkeme

4787 Sayılı “Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Daire Kanun” gereği boşanma davasında görevli mahkeme kural olarak aile mahkemesidir. Aile mahkemeleri asliye mahkemesi derecesinde olmak üzere kurulur. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde kanun kapsamına giren dava ve işlere Hakim ve Savcılar Kurulunca belirlenen Asliye Hukuk Mahkemesince bakılır.

Yetkili Mahkeme

Genel kural olarak HMK madde 9: “Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.”. Ancak boşanma davalarında söz konusu genel yetki kuralından ayrılarak farklı bir düzenlemeye gidilmiştir. Hukuk davalarında yetki meselesi genel kural olarak Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiştir. Ancak kanun koyucu tarafından Medeni Kanunun 168. maddesinde yer alan düzenleme ile boşanma davalarında yetki konusu özel olarak düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.” Kanun koyucu tarafından eşler için kolaylaştırıcı bir unsur olarak üç farklı yerde dava açılabilmesine olanak sağlanmıştır. Buradaki amacın genel olarak boşanma davası açmak isteyen eşe bir kolaylık sağlanması olduğu söylenebilir. Boşanma davasında yetkili mahkeme;

• Davalının yerleşim yeri,
• Eşlerden birinin yerleşim yeri,
• Tarafların davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturduğu yer mahkemesidir. 

Davacı, bu üç yetkili mahkemeden birinde davasını açabilir.

Kadının Yaşadığı Yer Mahkemesi

Uygulamada evliliğin fiili olarak sona ermesi ile birlikte kadının ortak konuttan ayrılması ve baba evine ya da başka bir yere yerleşmesi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu gibi durumlarda kadının ortak konuttan ayrılarak bir başka yerde yaşamaya başlaması halinde bulunduğu yerde dava açabilmesi olanaklıdır.

Boşanmak isteyen eş, boşanmak istediği eşi ile birlikte ikamet ettiği yerden davasını açmadan önce ayrılmış ve ikametgahını başka bir yere taşımış ise bu durumda boşanma davasını yeni ikametgahının bulunduğu yerde de açabilir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 06.06.2007 tarih ve 2007/2-331 E. 2007/332 K. sayılı kararı ile, davacı kadının koca evini terk edip başka bir ilde ikamet eden baba evinde oturmaya başlaması halinde, kadının üzerine kayıtlı bir taşınmazı bulunmaması, hayatın olağan akışı gereği sığınabileceği ve yerleşebileceği başkaca yerin de olmaması, başkaca bir ev açıp mevcut şartlarda hayatını idame ettirmesinin mümkün olmaması nedenleriyle boşanma davasını sığındığı baba evinin bulunduğu ilde açabileceğini karara bağlamıştır.

Boşanma Davasında Yetki Kuralı Kesin Midir?

Boşanma davalarında yetki kuralı kesin değildir. Yani davacı taraf davasını yetkili aile mahkemelerinden birisinde açmazsa ve davalı tarafından da mahkemenin yetkisine itiraz edilmekse, mahkemenin yetki konusunu resen dikkate alıp yetkisizlik kararı vermesi mümkün değildir. Yetki hususu ilk itirazlardandır ve cevap süresinde ileri sürülmelidir. Mahkemenin yetkisine süresinde itiraz edilmediği taktirde HMK gereği sonradan mahkemenin yetkisizliği konusunda bir karar verilmesi de mümkün değildir.  Nitekim Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 2012/23566 E., 2013/8998 K. sayılı kararında “Boşanma davalarında yetki kesin olmayıp mahkemece kendiliğinden yetki hususunun değerlendirilmesi mümkün değildir.” şeklinde hüküm kurularak konu tartışmasız bir şekilde açıklanmıştır.

Boşanma Davasında Görev Kuralı

Her ne kadar boşanma davalarında kesin yetki kuralı bulunmasa da, bu davaalrda görev hususu resen dikkate alınan bir konudur. Yazımızın başında belirttiğimiz gibi, 4787 Sayılı “Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Daire Kanun” gereği boşanmanın talep edildiği davalarda görevli mahkeme kural olarak aile mahkemesidir. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde bu davalara aile mahkemesi sıfatı ile asliye hukuk mahkemesi tarafından bakılır. Görev konusu, taraflarca itiraz konusu edilmese dahi dosyaya bakan mahkeme tarafından yargılamanın her aşamasında resen dikkate alınmalıdır.

4787 Sayılı Kanunun 3. maddesinde belirtildiği üzere Aile mahkemelerine, atanacakları bölgeye veya bir alt bölgeye hak kazanmış, adli yargıda görevli, tercihen evli ve çocuk sahibi, otuz yaşını doldurmuş ve aile hukuku alanında lisansüstü eğitim yapmış olan hakimler arasından Hakim ve Savcılar Kurulunca atama yapılır. Aile mahkemeleri konunun teknik oluşu ve hassasiyet gerektiriyor olması nedeniyle ayrı bir düzenlemeye tabi tutulmuş ve uzman hakimlerin aile mahkemelerine atanmalarını öngörmüştür. Aynı şekilde başta boşanma davaları olmak üzere aile mahkemelerinde taraf vekilliği de uzmanlık gerektirmekte olup, tarafların konunun uzmanı bir avukat tarafından temsil edilmeleri ve davanın avukat marifeti ile yürütülmesi hak kayıplarının önüne geçilmesini sağlayacaktır.

Av. Burak Eğri