İş Yargısında Zorunlu Arabuluculuk

İş Mahkemeleri Kanununda 12.10.2017 yapılan değişiklikle birlikte; kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabulucuya başvurma şartı getirilmiştir. Bu noktada işverenin işçiye karşı açacağı tazminat talepli davalarda da arabulucuya başvuru zorunluluğu vardır. Yani arabulucuya başvuru zorunluluğu sadece işçi için getirilmiş bir düzenleme değildir.

Yasal değişikliğin zorunlu arabuluculuk ile ilgili hükümleri 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe girecek olup, bu tarihten itibaren açılacak davalarda davacının öncelikle arabulucuya başvurması gerekmektedir. Arabulucuya başvuru bir dava şartı olarak getirilmiştir. Bunun anlamı şudur; işçi/işveren alacağı ve tazminatı davaları ile İşe iade talebiyle açılan davalarda davacı davayı açmadan önce arabulucuya başvurmadıysa ya da davayı açtıktan sonra mahkemenin bir hatalık kesin süre ihtarı içerisinde arabuluculuğa ilişkin son tutanağı mahkemeye sunmazsa davası usulden reddedilecektir.

Hangi Davalar Zorunlu Arabuluculuk Kapsamındadır?

• Kanuna, bireysel ve toplu iş sözleşmesine dayanan işçi alacakları ve tazminatları
• Kanuna, bireysel ve toplu iş sözleşmesine dayanan işveren alacakları ve tazminatları
• İşe iade davaları.

Yukarıda üç başlıkta belirtilen konularda açılacak davalarda davacı öncelikle arabulucuya başvurmak zorundadır.

Önemle belirtmek gerekir ki; iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili rücu davalarında arabuluculuk şartı yoktur. Ancak bu konular ihtiyari arabuluculuk kapsamında çözülmeye uygun konulardır.

Derdest Davalarda Zorunlu Arabuluculuk

Devam eden davalarda arabuluculuk zorunlu mu? Yukarıda belirttiğimiz gibi, zorunlu arabuluculuk uygulaması 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu tarihten önce açılmış olan davalarda durumun ne olacağına ilişkin tartışmaların yaşanmaması adına kanunun “geçiş hükümleri” başlıklı Geçici Madde 1 ile kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle ilk derece mahkemeleri, Bölge Adliye Mahkemeleri ve Yargıtay’da görülmekte olan davalar bakımından uygulanmayacağı açıkça belirtilmiştir. Buna göre kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce açılmış olan davalarda arabulucuya başvurma şartı yoktur.

Arabuluculukta Yetki Meselesi

Arabuluculukta yetki hususu iş mahkemelerinin yetki kuralları ile aynıdır. Karşı tarafın yerleşim yeri, işveren birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri, işin yapıldığı yer arabuluculukta yetkilidir.

Arabulucu Nasıl Belirlenir?

İşçi ya da işveren, dava açmadan önce arabulucuya başvurmalıdır. Davacı başvuruyu adliyelerde bulunan Arabuluculuk Bürolarına başvurarak yapacaktır. Arabuluculuk Bürosu tarafından, arabuluculuk siciline kayıtlı arabulucular arasından bir arabulucu görevlendirilir. Ancak taraflar, arabuluculuk listesinde kayıtlı istedikleri bir arabulucunun bu süreci yürütmesi konusunda anlaşarak görevi ona da verebilirler.

İş Mahkemelerinin yetkiye ilişkin hükümleri ile arabuluculuk konusunda yetkili yargı yerinin belirlenmesine ilişkin hükümler aynıdır. Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.

Arabuluculukta Adli Yardım

Hukuk Muhakemeleri Kanunu 334. maddesinde düzenlenen “Kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında, geçici hukuki korunma taleplerinde ve icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler” hükmü ile, mali durumu yetersiz olan kişiler için yargılama giderlerinden muafiyet sağlanmıştır.

Bu uygulamaya paralel olarak 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanununu m.21’de, zorunlu arabuluculukta da mali durumu yetersiz olan kişiler için adli yardımdan yararlanabilme imkanı sağlanmıştır. Yani şartları mevcut ise, davacı herhangi bir yargılama gideri, harç, teminat vb. masraf yatırmadan arabulucuya başvurabilecektir.

Arabuluculuk Oturumuna Bizzat Katılım Zorunlu Mudur?

Arabuluculuğa başvuran taraf bizzat, kanuni temsilcisi ya da avukatı aracılığı ile arabuluculuk müzakerelerine katılabilirler. Bu noktada, kendisini bir vekil ile temsil ettiren işçi, avukatı katıldığı sürece arabuluculuk toplantılarına bizzat katılmak zorunda değildir. Ancak bu toplantılara avukat olmayan kişilerin (tüzel kişi temsilcileri hariç olmak üzere) tarafı temsilen katılmaları mümkün değildir. Bu noktada özellikle işçiler açısından, hak kaybına uğramamak adına bir avukat tarafından temsil edilerek müzakereleri yürütmesi büyük önem taşımaktadır.

Zorunlu Arabuluculuk İle İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2019/8668 E. , 2019/23121 K.

…Dava şartı olan zorunlu arabuluculuk uygulamalarında başlangıçta hem talepte bulunanlar ve hem de arabulucular tarafından yapılan bu tür hatalar tarafların mağduriyetlerine sebebiyet verdiği gibi arabuluculuk uygulamasının amaçlandığı gibi uygulanmasına engel olduğundan, 6325 sayılı Kanun’a dayanılarak çıkartılan ve 02.06.2018 tarihinde yürürlüğe giren yönetmeliğin ve aksaklıkları gidermek amacı ile uygulamaya sokulan arabuluculuğa hangi konularda başvurulduğuna ilişkin “ başvuru formu “ uygulamasının başladığı 02.06.2018 tarihine kadar arabuluculuk anlaşamama tutanağında arabuluculuğa konu alacaklar tek tek belirtilmeden “ işçilik alacakları” veya “işçi-işveren uyuşmazlığı” gibi soyut ifadeler kullanılmış ise taraflar arasındaki işçilik alacaklarının tamamının arabuluculuğa konu edildiği kabul edilmelidir.

---

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2019/3694 E. , 2019/13040 K.

…Bütün bu işlemlerin davalı şirketin kayden avukatının arabuluculuğunda gerçekleştiği, arabulucunun davacı tarafı diğer tarafın avukatı olduğu konusunda bilgilendirdiğinin tespit edilemediği, emsal dosyalarda dinlenen tanık anlatımlarına göre, arabuluculuk görüşmelerinin hiç yapılmadığı, hatta arabulucunun da işçilerin imzaladığı aşamada işyerinde olmadığının beyan edilmesi karşısında; usulüne uygun bir arabuluculuk başvurusunun ve görüşmesinin yapılmadığı gibi mevzuat hükümleri çerçevesinde arabuluculuk anlaşma belgesinin düzenlenmediği sonucuna varılmaktadır.
Tüm bu tespitler karşısında; dava tarihi itibariyle taraflar arasında 6325 sayılı Kanun hükümleri dikkate alındığında, yapılan işlemler geçerli ihtiyari arabuluculuk faaliyeti olarak nitelendirilemez. Kanun hükümlerine göre usulüne uygun bir başvuru olmadığı, arabuluculuk görüşmelerinin hiç yapılmadığı ve mevzuat hükümleri çerçevesinde usulüne uygun, geçerli bir tutanak düzenlenmediği ve dava tarihi itibari ile zorunlu arabuluculuk şartının henüz yürürlüğe girmediğide dikkate alınarak, davaya konu ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti yönünden işin esasına girilerek sonuca gidilmesi gerekirken, hukuken geçerli bir anlaşmanın varlığı kabul edilerek “arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılan konularda dava açılamayacağı” yönündeki gerekçeyle davanın usulden reddi hatalı olup, bu yönde ilk derece mahkemesi ile Bölge Adliye Mahkemesi kararlarının BOZULMASINA karar vermek gerekmiştir.

Av. Burak EĞRİ