KIDEM TAZMİNATINA NASIL HAK KAZANILIR?

---

İşçinin, yasal dayanağını halen yürürlükte olan 1475 Sayılı İş Kanunundan alan kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için öncelikli olarak işyerinde bir tam yılını doldurmuş olması gerekmektedir.

Çalışılan her tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler ise oranlama yapılarak işçiye ödenir. Buraya tıklayarak kıdem tazminatının nasıl hesaplandığına ilişkin yazımıza ulaşabilirsiniz.

15 Yıl Çalışma Nedeniyle Kıdem Tazminatı

İlk sigortalılık başlangıcı 1999 yılı ve öncesi olan kişiler; 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme koşulunu yerine getirmiş ise kurumdan alacağı bir yazı ile yaşı beklemeden kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Bu durumda işverenin bu talebi reddetme hakkı yoktur. Bu halde tazminata kazanabilmek için işçinin öncelikle durumunu ve koşuluğu sağladığını gösterir belgeyi kurumdan alarak işverene teslim etmesi ve işlemleri başlatması yararınadır. Farklı hizmet sürelerinin birleştirmesi gibi bir durum söz konusu olacak ise ancak Sosyal Güvenlik Kurumunun düzenleyeceği belge ile anlaşılabilecektir.

Evlilik Nedeniyle Kadının Fesih Hakkı

Evlenen kadın, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde iş akdini tek taraflı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Bu durumda işverenin bu talebi reddetme hakkı yoktur. Evlenen kadın iş akdini evlilik nedeniyle feshederse, ihbar sürelerine uyma yükümlülüğü altında değildir. Hukukumuzda, kadının evlendikten sonra ailevi yükümlülükleri ön plana çıkarılmış ve evlenen kadının evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde işten ayrılması halinde tazminatını alabileceği düzenlenmiştir.

İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı

İş akdi devam ederken işçinin vefat etmesi halinde iş akdi sona erer ve yasal mirasçılarının kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Kıdem tazminatı, hayatını kaybeden işçinin mirasçılarına payları oranında ödenmelidir. Bu noktada işveren açısından kimlere ne miktarda ödeme yapacağı sorunu gündeme gelecektir. Konunun aydınlatılması ise ancak miras hukuku hükümleri çerçevesinde mümkün olacaktır. Zira işveren her durumda işçinin kanuni mirasçıları ve miras payını bilemeyeceği gibi, atanmış mirasçı bulunması ihtimali de hesaplamayı zorlaştıran bir faktördür. Bu durumda en iyi seçenek, mirasçılık belgesinde belirtilen oranlara göre tazminatın paylaşımdır. İşveren bu şekilde sorumluluktan kurtulacaktır.

Emeklilik Nedeniyle Tazminat

Emeklilik süresi dolan ve şartları sağlayan işçiye emeklilik talebi üzerine kıdem tazminatı ödenmelidir. Emeklilik nedeniyle işten ayrılma konusu sigortalılığın başlangıç tarihine göre farklılık göstermektedir.

• Sigorta başlangıç tarihi 08.09.1999 öncesi olanlar; 3600 gün sigorta primi yatırmış olması ve 15 yıldır sigortalı olması halinde,
• Sigorta başlangıç tarihi 08.09.1999 sonrası olanlar; 4500 gün prim ödeme ve 25 yıl sigortalılık şartını yerine getirmesi halinde emeklilik nedeniyle feshe ve tazminat almaya hak kazanırlar.

Askerlik Hizmeti Nedeniyle Tazminat

Askerlik hizmetini yapma amacıyla işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alma hakkı vardır. Ancak işçinin işten tamamen ayrılmak istemesi halinde, askerlik dönüşü işe devam etmesi konusunda İş Kanunundan doğan seçimlik hakkı vardır. Kanun koyucu tarafından askerlik nedeniyle iş ilişkisinin uzun süre bölünecek olması nedeniyle böyle bir hak tanınmıştır. Zira hem işçi hem de işveren açısından askerlik süresince iş ilişkisinin askıda kalması halinin çeşitli sorunlar doğurması muhtemeldir. İş Kanununun yasalaştığı dönemde askerlik sürelerinin de çok daha uzun oluşu dikkate alındığında yasal düzenlemenin amacı daha net anlaşılacaktır. Günümüzde askerlik süresi kısalmış, hatta bedelli askerlik uygulaması da başlamış olsa da; askerlik nedeniyle tazminat ödenmesine ilişkin madde halen yürürlüktedir.

İşçinin Haklı Nedenle İstifası Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, iş akdini haklı bir nedene dayanarak sona erdirirse işçiye kıdem tazminatı ödenmelidir. Bu nedenler kanunda tahdidi olarak sayılmış olmakla birlikte her olayın özelliğine göre değerlendirilmelidir. Kanunun 24. maddesinde düzenlenen nedneler;

• Sağlık sebepleri: Yapılan işin, işçinin sağlığı ya da hayatı için tehlike oluşturması,
• İşçinin sürekli olarak görüştüğü işveren ya da başka bir işçinin bulaşıcı hastalığa yakalanması ya da işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa yakalanması,
• İşverenin ahlak ve iyiniyete uymayan davranışları,
• İşçinin ücretinin eksik ödenmesi.

İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı Dışında Kalan Haller

İş Kanunu 25. maddesinde işvenin derhal fesih hakkı düzenlenmiştir. Bu maddede sayılan haller dışında işçinin iş akdinin feshedilmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenmelidir.

Av. Burak Eğri

---