Vasiyetname Nedir?

Vasiyetname, kişinin ölümünden sonra mallarının iradesine uygun biçimde paylaşılmasını amaçlayan tek taraflı bir ölüme bağlı miras hukuku tasarruftur. Vasiyetname ile amaçlanan, kişinin malvarlığını ölümünden sonra fiili ve hukuki sonuç doğurabilecek şekilde bir nevi ileriye dönük idare etmesidir.

TMK 502. maddesine göre 15 yaşını dolduran ve ayırt etmek gücüne sahip olan herkes, kanunun belirlediği sınırlar çerçevesinde vasiyet yoluyla malları üzerinde tasarruf edebilir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olup yalnızca hak sahibi tarafından kullanılabilir.

Vasiyetname nasıl düzenlenir? Kanunda öngörüldüğü şekliyle 3 tür vasiyetname vardır: Resmi Vasiyetname, elyazısı ile vasiyetname ve sözlü vasiyetname.

Resmi Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

• TMK 532. maddesinde düzenlenen resmi vasiyetname; iki tanık huzurunda, Sulh Hakimi, Noter veya kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli tarafından düzenlenir.
• Vasiyetnamenin dili Türkçe olmalıdır. Vasiyet eden kişi Türkçe bilmiyorsa, beyanı yeminli tercüman vasıtası ile alınarak metne geçirilir.
• Resmi vasiyetname düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamak zorundadır.
• Vasiyet eden okuma yazma bilmiyorsa, vasiyet memuru vasiyetnameyi iki tanığın önünde vasiyet edene okur ve vasiyet edenin beyanı alınır.
• TMK 536. maddesi gereği; fiil ehliyeti bulunmayanlar, ceza mahkemesi karar ile kamu hizmetinden yasaklananlar, okuma yazma bilmeyenler, vasiyet eden kişinin eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesi sürecinde memur veya tanık olarak katılamazlar. Kanun koyucu tarafından, vasiyet edenin iradesinin tam yansıması amacıyla yakın akrabalarının sürece dahil olması istenmemiştir.

Elyazısı İle Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

Vasiyet eden kişinin, başından sonuna kadar kendi el yazısı ile kaleme alarak düzenlendiği vasiyetname türüdür.

• Belgenin tamamı vasiyet edenin el yazısı ile yazılır ve yazıldığı yeri, yıl, ay ve günü tam olarak belirterek yazıp imzalaması zorunludur.
• TMK 538 gereği, elyazılı vasiyetnamenin açık ya da kapalı olarak Sulh Hakimine ya da yetkili memura bırakılabilir. Emredici bir hüküm olmamakla, keyfiyet vasiyet edene bırakılmıştır.
• Sahibi tarafından yazılmayan, başka birinin eliyle yazılan, daktilo ile, bilgisayar ile yazılan ancak daha sonra vasiyet eden tarafından imzalanan vasiyetnameler dahi geçerli değildir. Mutlaka vasiyet sahibinin el yazısı ile yazılmalıdır. Mühür ve parmak izi geçerli değildir. Zira aksinin kabulü, içeriğin vasiyet edenin el ürünü olup olmadığı konusunda tereddüt yaratacaktır.

Sözlü Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

Sözlü vasiyetname, Medeni Kanunun 539. maddesine göre yalnızca olağanüstü durumlar için; resmi vasiyetname ve elyazısı ile vasiyetname yapılamayan hallerde başvurulabilen bir yoldur.

Sözlü vasiyetname, mirasbırakanın yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar altında düzenlenebilir. Bunun için vasiyet eden son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Bu tanıklar açısından aranan yasal koşullar okur-yazar olma dışında resmi vasiyetnamede olduğu gibidir. Ancak geçerlilik koşullar diğer vasiyetname türlerinden farklılık göstermektedir. Tanıklar vasiyet edenin son arzularını usulüne uygun olarak yazıya geçirip hakime beyan ederler ya da belge düzenlemek yerine doğrudan mahkemeye başvurup tutanağa geçirilmesini talep ederler.

Sözlü vasiyetnamede önemle dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi; sonradan diğer şekillerde vasiyetname düzenleme imkanı doğması halinde, imkanın doğduğu tarihten 1 ay geçince sözlü vasiyetnamenin hükümden düşeceğidir.

Yukarıda belirttiğimiz üzere; sözlü vasiyetname kurumu, kanun koyucu tarafından sadece acele ve diğer şekillerde vasiyetname düzenleme imkanı olmayan hallerde başvurulabilecek bir yol olarak düzenlenmiştir. Olağanüstü şartlar altında bulunmayan sağlıklı bir kimsenin sözlü vasiyetname ile ölüme bağlı tasarrufta bulunması hukuk düzenince korunmaz. Dolayısı ile böyle bir vasiyetname yok hükmünde olacaktır.

Vasiyetten Nasıl Dönülür? Vasiyetten Vazgeçme

Vasiyetten dönme, Medeni Kanunun 542 ve devam maddelerinde düzenlenmiş ve vasiyetten dönme yolları tahdidi olarak sayılmıştır. Bunlar;

• Yeni bir vasiyetname düzenlenmesi: (TMK m.542) Yazımızda açıklanan ve kanunda düzenlenen şekillerde yeni bir vasiyetname düzenlenerek önceki vasiyetten dönmek mümkündür. Düzenlenecek yeni vasiyetname ile önceki vasiyetnamenin bir kısmından ya da tamamından vazgeçilebilir.
• Yok etme ile: (TMK m.543) Mirasbırakan, yok etme suretiyle vasiyetnamesinden dönebilir. Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuru nedeniyle yok olan ve içeriğinin belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname hükümsüz kalır. Böyle bir durumda tazminat hakkı saklıdır.
• Yeni bir ölüme bağlı tasarruf (yeni vasiyetname ya da miras sözleşmesi) yapılması: Mirasbırakan önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, yenisinin önceki vasiyetnameyi tamamladığı kuşkusuz değilse, yeni vasiyetname öncekinin yerini alır ve önceki geçersiz olur. Burada önemli olan husus, yeni vasiyetname ile öncekinin birbirini tamamlayan ve çatışmaz nitelikte olup olmadığıdır.

Miras Sözleşmesi Nedir?

Miras sözleşmesi, mirasbırakanın başka bir kişiyle yaptığı bir sözleşmedir. Vasiyetnameden farkı, bir kişiyle sözleşme şeklinde -karşılıklı- yapılıyor oluşudur. Miras sözleşmesi ile bir kimse mirasçı olarak atanabileceği gibi, lehine belirli bir mal da miras bırakılabilir.

Miras Sözleşmesinin Şartları Nelerdir?

• Miras sözleşmesi nasıl yapılır? Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi zorunludur. (TMK md.545) Vasiyetnamede olduğu gibi birden fazla düzenleme şekli bulunmamaktadır
• Miras sözleşmesinin tarafları, yani vasiyet eden ve lehine vasiyet edilen kişi, isteklerini resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi resmi memurun önünde iki tanık huzurunda imzalarlar.

Miras Sözleşmesinden Vazgeçilebilir mi?

Miras Sözleşmesinin Ortadan Kaldırılması: Miras sözleşmesi temel olarak tarafların irade serbestisine dayanan bir akittir. Bu anlamda, miras sözleşmesinin tarafların yazılı anlaşmasıyla her zaman ortadan kaldırılması mümkündür.

• TMK md.546 gereği miras sözleşmesi ile lehine miras bırakılan kişinin, sonradan mirasbırakana karşı mirastan çıkarma sebebi oluşturan davranışta bulunduğu ortaya çıkarsa; mirasbırakan miras sözleşmesini tek taraflı olarak ortadan kaldırabilir. Bu yolla kanun koyucu, bir anlamda miras bırakana haklı neden oluşması halinde tek taraflı fesih imkanı tanımıştır. Ancak miras sözleşmesinin ortadan kaldırılması da şekle tabidir. Ancak vasiyetnameler için kanunda öngörülen şekillerle yapılabilir.
• Edim isteme hakkı bulunan taraf, edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi veya güvenceye bağlanmaması halinde Borçlar Hukuku hükümleri çerçevesinden sözleşmeden dönme hakkını kullanarak miras sözleşmesinden dönebilir.
• Miras sözleşmesi ile mirasçı atanan / kendisine mal bırakılan kişi mirasbırakandan önce ölmüş ise miras sözleşmesi kendiliğinden sonra erer. Ancak bu halde, daha önce ölen kişinin mirasçıları, sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, miras sözleşmesi uyarınca elde ettiği zenginleşmeyi geri isteyebilirler.

Mirastan Feragat Nedir?

Mirastan feragat hukuk sistemimizde sözleşme şeklinde karşılık bulmaktadır. Mirastan feragat nasıl yapılır? Mirasbırakan kişi, mirasçısı ile karşılıklı ya da karşılıksız olarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. TMK md.528 gereği mirastan feragat eden kişi mirasçılık sıfatını kaybeder.

• Mirasçının, bir karşılık sağlayarak mirastan feragat etmesi halinde, sözleşmede aksi öngörülmediği sürece bu işlem feragat edenin altsoyu için de hukuki sonuç doğurur.
• Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmış ve bu kişi herhangi bir nedenle mirasçı olamamış ise bu durum feragat hükümden düşer. (TMK md.529/2)
• Feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmamışsa, en yakın ortak kökün altsoyu lehine yapılmış sayılır ve bunların da herhangi bir nedenle mirasçı olamaması halinde feragat yine hükümden düşecektir.

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi

Ölünceye kadar bakma akdi, taraflardan birinin diğerine, ölünceye kadar bakma şartıyla bir malvarlığını ya da birtakım malların verilmesi borcunu doğuran bir sözleşmedir. Genellikle bakacak kimsesi olmayan kimselerin, ileri tarihlerde bakılıp gözetilme amacıyla başvurdukları bir yoldur. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi nasıl yapılır?

• Ölünceye kadar bakma sözleşmesi resmi şekilde yapılmalıdır.
• Bakılan kimse gerçek kişi olmalıdır. Bakılanın evli olup olmamasının bir önemi yoktur.
• Bakan kişi vakıf, dernek vb. tüzel kişi olabilir.
• Ölünceye kadar bakma sözleşmesi devredilemez.

Avukat Burak Eğri